Zoigl, Duitsland

Een echte bierliefhebber is pas een echte bierliefhebber als hij Echter Zoiglbier vom Kommunbrauer in het echte Zoigl-gebied heeft gedronken. Follow the Beer liet zich dat geen twee keer zeggen, stapte in de auto, liet het bierparadijs Bamberg rechts liggen, reed een stukje verder naar de Oberpfalz (Duitsland) en streek neer in Windischeschenbach, de zelfverklaarde hoofdstad van het Zoiglbier.

Het bier

Zoiglbier is als bier eigenlijk helemaal niet zo bijzonder. Of eigenlijk toch wel. Het wordt gebrouwen volgens de regels van de Voorlopige Bierwet (je weet wel, dat ding dat vroeger het Reinheitsgebot heette en dat door velen nog steeds zo wordt genoemd), dus alleen met water, mout, hop en gist en zonder (overbodige) toevoegingen. Zoigl is normaliter een ondergistend bier dat in meerdere variëteiten voorkomt, van Hell (licht) tot Dunkel (donker). Elke brouwer maakt het Zoigl-bier op ongeveer dezelfde wijze, maar door het gebruik van de eigen recepten van de brouwers smaakt het overal anders.

Andere kenmerken van het Zoiglbier: relatief laag in de alcohol, ongefilterd en arm aan koolzuur door het toepassen van de 'ungespundetes'-techniek, die we eerder ook al tegenkwamen bij de Mahr's Ungespundetes. Zoigl-bieren vallen net als de Kellerbieren onder de Zwicklbieren, ongefilterde en troebele bieren die vooral in het Frankenland van Beieren voorkomen.

Het brouwproces

Het brouwproces van de Zoigl-bieren is uniek. Zoiglbrouwers zijn nog echte craft brewers en dan bedoelen we dus niet al die moderne brouwers met hun tablets/laptops en hun computergestuurde brouwinstallaties die zich craft brewer noemen. Nee, bij de Zoigl-brouwerijen gebeurt veel, zo niet alles, nog craft: ambachtelijk en handmatig.

Het schroten van de mout, het mäischen (op houtsvuur en volgens de decoctie-methode in Windischeschenbach), het filteren/spoelen en koken (met toevoeging van de hop) gebeurt allemaal in herkenbare stappen. Niets bijzonders hier. Het wordt pas echt bijzonder bij het koelen van de wort. Het koelen gebeurt 's nachts in een koelschip waar de temperatuur wordt geregeld met met open dan wel dichte raamvensters, zoals we die ook bij Cantillon in Brussel (België) tegenkwamen. En dat is nog niet alles. De afgekoelde wort wordt de volgende ochtend overgebracht naar een andere lokatie waar de vergisting en de lagering plaatsvindt.  In Windischeschenbach gebruiken ze hiervoor een gemeenschappelijke aanhangwagen waarop een tank is geplaatst.

Kommunbrauer

Niet alleen het brouwproces is uniek, ook het systeem van de brouwrechten is uniek, dat van de Kommunbrauers. Dat betekent dat het brouwhuis en de brouwinstallaties gemeenschappelijk bezit zijn (van de gemeente of een vereniging van brouwers) en dat de eigenaren/leden per toerbeurt gebruik mogen maken van de faciliteiten. Zo zijn er in Windischeschenbach nog 42 brouwers met brouwrechten, die overigens ook niet allemaal actief zijn. Het aantal brouwrechten neemt ook steeds meer af, waarmee het Echte Zoigl-bier een bedreigde biersoort is.

Daar waar er in de vijftiende eeuw nog 75 dorpen waren in de Oberpfalz waar Zoigl-bier werd gebrouwen, zijn er tegenwoordig nog maar vijf plaatsen waar volgens dit systeem wordt gebrouwen: Eslarn, Falkenberg, Mitterteich, Neuhaus en Windischeschenbach. Deze bieren mogen het 'Echter Zoigl vom Kommunbrauer'-label dragen, ten teken dat het een Zoigl-bier betreft dat op de traditionele wijze door een Kommunbrauer is gebrouwen.

De Zoigl-ster

De benaming Zoigl komt van het Duitse woord Zeichen dat in het (onverstaanbare) Beierse/Oberpfälziche dialect werd omgezet tot Zeigel en uiteindelijk tot Zoigl. Al sinds de vijftiende eeuw wordt er een zeshoekige ster gebruikt om te geven dat er Zoigl-bier verkrijgbaar is. Deze ster, die lijkt op de Davidster, was het teken dat de brouwers in de middeleeuwen gebruikten voor de drie elementen water, aarde en vuur, en de drie ingrediënten van bier: water, mout en hop (gist was nog niet bekend).

Als je wilt weten waar de Zoigl-ster hangt, kun je een kijkje nemen op de Zoiglkalender van het Oberpfälzer Wald. Daar staan ook de Zoiglwirten op die het predicaat 'Echter Zoigl vom Kommunbrauer' mogen dragen. Dat is een belangrijk onderscheid omdat Zoigl-bier ook door andere, grotere brouwerijen wordt gebrouwen. Dat is ook prima bier, maar het wordt niet volgens de Kommunbrau-tradition gebrouwen. Toen wij er waren hing de ster bij Fiedlschneider waar we na ons bezoek aan het Kommunbrauhaus van Windischeschenbach natuurlijk een natje namen.